Rouw op de werkvloer: zo voorkom je langdurig verzuim

Soms is het makkelijker om te doen alsof er niets aan de hand is. Maar dat ongemak kan schadelijk zijn. Het verlies van een dierbare heeft niet alleen invloed op de privésituatie, maar ook op het functioneren op het werk. Werkgevers die hier proactief mee omgaan voorkomen langdurig verzuim én creëren ook meer betrokkenheid onder hun medewerkers. Marieke van Maanen, trainer Rouw en Verlies op de Werkvloer, helpt bedrijven om leidinggevenden te trainen in het omgaan met rouwende collega’s. ‘Rouw is wel persoonlijk, niet privé’, zegt Van Maanen. ‘Want wie jij bent, neem je uiteraard altijd mee naar je werk. Je kan dat niet uitschakelen.’

'De impact van rouw op de werkvloer is groter dan veel werkgevers beseffen. Door rouw kunnen werknemers bijvoorbeeld minder productief worden, moeite hebben in het communiceren met hun collega’s en sneller overprikkeld raken. Het kan gebeuren dat rouwende mensen dan in de ziektewet terechtkomen. Maar ze zijn niet ziek,’ legt Van Maanen uit. ‘Het is een normale reactie van het lichaam op verlies.’ 

'Als er geen ruimte is voor rouw, wordt de kloof tussen gevoel en het werk te groot'

Als mensen die in de rouw zijn zich uiteindelijk ziekmelden, komt dat vaak doordat er op de werkvloer geen aandacht is voor het verlies. Veel mensen (‘vooral mannen’, zegt Van Maanen) hebben de neiging snel weer aan de slag te gaan, om hun gedachten af te leiden. Het werk kan ook een grote steun zijn. Veel mensen hebben baat bij de routine, de afleiding en de sociale contacten. Maar als er dan geen ruimte is voor hun rouw, wordt de kloof tussen hun gevoel en het werk te groot.

Kleine gebaren maken groot verschil

Van Maanen benadrukt dat werkgevers geen grootse programma’s hoeven op te zetten om beter om te gaan met rouw. Een beetje aandacht voor een rouwende werknemer kan al helpen. Daarbij is een vraag als ‘hoe is het vandaag?’ beter dan ‘hoe is het met je?’, legt Van Maanen uit. ‘Die laatste vraag is heel groot, dat kan lastig zijn om te beantwoorden als het slecht met je gaat. Hou het klein. Ook kleine opmerkingen als: ‘Ik weet dat jouw vrouw gisteren jarig zou zijn geweest. Hoe heb je die dag ervaren?’ maken een wereld van verschil.'

Het is belangrijk om op de eerste werkdag na het verlies er even aandacht aan te besteden. ‘Laat weten: oké, je wordt gehoord, je wordt gezien. Dat maakt het ook makkelijker voor die werknemer om erover te praten.’ Een kort gesprek over wat iemand het fijnst vindt – zelfstandig werken of juist samen met collega's, pauzes alleen doorbrengen of met een groepje een wandeling maken – helpt enorm.

In de praktijk blijkt dat medewerkers die zich gezien voelen, veel meer toegewijd zijn aan het bedrijf. ‘Het verzuim op lange termijn neemt echt af wanneer je er goed mee omgaat’, aldus Van Maanen.

Wanneer een collega overlijdt

Ook het overlijden van een collega vraagt om een doordachte aanpak. Van Maanen adviseert een afscheidsritueel op de werkplek. Dat is niet alleen fijn voor werknemers die hun collega moeten missen, maar ook voor de persoon die de overleden collega zal vervangen. ‘Is de overleden persoon niet voldoende geëerd, dan zal de nieuwe werknemer in die rol moeilijker functioneren.’

‘Als je het moment neemt om het op een goede manier met elkaar af te sluiten, dan kun je daarna weer door’

Een simpel ritueel, waarbij collega’s bijvoorbeeld een voorwerp meenemen dat hen aan de overleden collega doet denken, gevolgd door een informeel moment met een hapje en drankje, kan wonderen doen. ‘Dan is er even een moment dat het er helemaal over mag gaan. Als je het moment neemt om het op een goede manier met elkaar af te sluiten, dan kun je daarna weer door.’ 

Wetgeving biedt beperkte bescherming

Er wordt gesproken over een wetsaanpassing, maar de huidige wetgeving biedt slechts twee tot vier dagen rouwverlof voor eerstegraads familie, dus een ouder, een partner of een kind. ‘Dat is heel weinig,’ constateert Van Maanen. Los van de emotionele klap die je te verwerken krijgt, moet er in de beginperiode vaak veel administratieve rompslomp worden afgehandeld, waarvoor extra verlof eigenlijk noodzakelijk is. Wel ziet ze een positieve ontwikkeling in cao-onderhandelingen waar rouwverlof steeds vaker op de agenda staat. Deloitte was bijvoorbeeld een van de eerste bedrijven die twee weken rouwverlof invoerde.

Maatwerk is essentieel 

Omdat rouw een levenslang proces is en bij iedereen anders uitpakt, is maatwerk cruciaal. De een is er na een jaar alweer helemaal bovenop, een ander kan na vijf jaar nog steeds last hebben. Van Maanen adviseert werkgevers om empathisch te blijven en regelmatig te informeren naar het welzijn van medewerkers die verlies hebben ervaren. ‘Schuw het onderwerp niet. Wees er niet bang voor. Dat is het allerbelangrijkste: maak het bespreekbaar.’ 

Tips van de expert

1. Stel kleine, concrete vragen: Vraag ‘hoe is het vandaag?’ in plaats van ‘hoe is het met je?’
2. Besteed aandacht op de eerste werkdag: Stem af wat iemand het fijnst vindt en laat merken dat je er voor diegene bent
3. Maak het bespreekbaar: Vermijd het onderwerp rouw niet, maar ga het juist aan
4. Organiseer een afscheidsritueel: Als een collega overlijdt, creëer dan een moment om samen afscheid te nemen