Psychische aandoeningen: vertel je het wel of niet?

Als je een been breekt snapt iedereen wat er aan de hand is en wat er moet gebeuren. Bij psychische problemen ligt dit heel anders. Mensen met psychische problemen hebben niet alleen last van de directe gevolgen van de aandoening zelf, maar hebben ook vaak te maken met negatieve reacties van mensen om hen heen.

Minder zelfvertrouwen door negatieve labels

Uit een peiling in 2019 van het Panel Psychisch Gezien, een landelijk panel van en voor mensen met psychische aandoeningen, bleek dat 73% van de panelleden te maken hadden gehad met stigmatisering: het negatief labelen van een groep mensen. Nadelige gevolgen hiervan zijn een negatief zelfbeeld, verminderd zelfvertrouwen, minder hoop en een lagere kwaliteit van leven. Ruim de helft (54%) had te maken gehad met stigmatisering door ggz-hulpverleners. Een afstandelijke houding en betuttelend taalgebruik van hulpverleners werden het vaakst genoemd.

Angst voor negatieve gevolgen op werk

Stichting ‘Samen Sterk zonder Stigma’ geeft aan dat het bespreekbaar maken van psychische aandoeningen op het werk nog altijd moeilijk ligt. Collega's lopen met een boog om iemand heen, of diegene moet noodgedwongen op eieren lopen. Werknemers met een psychische aandoening zijn vaak bang dat mensen niet voorbij de aandoening kijken of dat er negatieve gevolgen zullen zijn. Bijvoorbeeld het mislopen van een promotie, of het als eerste ontslagen worden bij een reorganisatie.

Voordelen en nadelen van openheid over psychische problemen

De GGZ-standaard destigmatisering beschrijft dat weerbaar zijn tegen stigma gemakkelijker is wanneer je je gesteund voelt door positieve reacties van naasten of collega’s. Daarom is het bespreken en afwegen van de mate van openheid belangrijk. Niet alles vertellen kan betekenen dat iemand niet de juiste of passende hulp krijgt bij zijn of haar eigen herstel. Wel open zijn over de eigen ervaringen kan aan de ene kant vooroordelen en ongewenste steun opleveren maar aan de andere kant ook leiden tot onverwachte hulp.

8 belangrijke elementen van jouw verhaal

In haar boek ‘Vertel ik het wel of vertel ik het niet’ beschrijft psycholoog Anita Hubner stapsgewijs hoe je deze vraag voor jezelf kunt beantwoorden en hoe je moet omgaan met vooroordelen over psychische aandoeningen. Hubner noemt acht elementen die van belang zijn als je je verhaal gaat vertellen:

1. Pas je aan aan de toehoorder en de situatie.

2. Maak het persoonlijk.

3. Maak het concreet.

4. Wees eerlijk.

5. Bewaak je privacy.

6. Geef achtergrondinformatie.

7. Benoem het effect van stigmatisering.

8. En vertel hoe je herstel verliep en wat je hebt bereikt.

Jouw verhaal, jouw keuze

Of je jouw psychische problemen bespreekbaar maakt is een persoonlijk besluit. Bepaal voor jezelf of je het vertelt. Wat je vertelt. Wie je het vertelt. Wanneer je het vertelt. En hoe je het vertelt. Deel wat je te bieden hebt, waar jouw mogelijkheden liggen en wat je nodig hebt om optimaal te functioneren.